8月28号是什么日子

百度 藏瑾深圳报道中国电信设备商的在美业务或将受到进一步限制。

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Diverse euromunte en -biljètte.

D'n euro (symbool €) is de munteinheid vaan de len die de Economische en Monetair Unie oetmake; dit is de mierderheid vaan de len in de Europees Unie. Vaan de EU-len die de aander ach munteinhede vaan de Europese Unie nog hantere, zien 't d'rs zeve die in theorie verpliech d'n euro in te veure. Allein Denemarke (mèt d'n Deense kroen) heet 'n oetzoonderingspositie gekrege binne 't Verdraag vaan Mestreech (1992). D'n euro, dee verdeild is in 100 cent, besteit sinds 1 januari 1999 in girale (oonziechbare) v?rm (mèt de nationaal munte tege 'n vaste koers aon d'n euro gekoppeld); in 2002 vervóng 'r de nationaal munteinhede ouch chartaol.

Historie

Veurhistorie

In de middeliewe en e groet deil vaan de vreugmodernen tied gaof 't gein echte nationaol munte. Muntsoorte woorte dèks in talloes Europees len geslage, en vreem munte woorte dèks geaccepteerd. Deils kaom dat door de metaole standaard: gouwe en zèlvere munte waore weerd wat ze aon edelmetaol bevatde. Mèt de opkoms vaan nationaol staote kaom dao laankzaam 'n ind aon. Vaanaof de negentienden iew sloge len hun eige munte, die bij wèt tot betaolmiddel woorte verklaord. Me mós noe bij 't euversteke vaan de landsgrens geld wissele. Wel gaof 't toen al poginge, veural t?sse bevrunde len, um de munteinhede te harmonisere. Zoe deeg 't Belsj t?sse 1865 en 1927 mèt in de Latijnse Muntunie.

In de crisis vaan de jaore 1930 woort de situatie nog v??l ooneuverziechteleker. De mieste len lete de gouwe standaard los. Munte begóste noe los vaanein te devaluere, 'ne maotregel dee nujeg waor um de concurrentie op gaank te kriege. De koerse woorte door de valutamerret bepaold en door intern inflatie. De oonderling weerdes vaan de munte móste weure benaoderd in daogeleks veraanderende getalle mèt v??l ciefers achter de komma.

Nao d'n oorlog woort de gouwe standaard tijelek herstèld, meh de gecompleceerde wisselkoerse en de noedzaak um geld te wissele bleve. Wie roond 1970 'ne nuie crisis oetbraok, en land nao land de gouwe standaard weer losleet, beslote de len vaan de EEG tot de opriechting vaan de Slang. Heimèt woort aofgesproke tot koerse oonderein mer beperk mochte sjógkele, zoetot handel t?sse twie EEG-len gein al te groete risico's oplieverde. Ouch veur consumente had dit 't veurdeil tot prieze in 'n Europees boeteland good te vergelieke waore.

De Slang waor gei laank leve gegund, meh in 1979 woort 't Europees Monetair Systeem (EMS) ingestèld, boemèt op Europees niveau 't monetair beleid in eder land geco?rdineerd kós weure. De nationaol munte woorte ouch gekoppeld aon d'n ECU (European Currency Unit, meh ouch 'ne knipoug nao de aw Franse munt écu), 'n virtueel munt. In de loup vaan de jaore tachteg woort dat beleid wijergoond; 't Europees Monetair Instituut (EMI) in Frankfort góng ummer mie bepaole. Dit waor neet nao de zin vaan de Britse premier Thatcher, die zègkesjap euver de eige economie wouw hawwe.

Aonname en opriechting

In 1992 woort 't Verdraag vaan Mestreech geslote. Heibij woort de EG getransformeerd in de v??l mie ge?ntegreerde EU. Eint vaan de beslete waor tot me 'n gemeinsjappeleke munt zouw inveure. De Britte beslote neet mèt te doen; dat woort ze ouch geg?nd. (Oetindelek trokke ze later dat jaor 't poond definitief oet 't EMI tr?k, neet um ideologische reies meh gedwoonge door de crisis vaan 'Zwarte Goonsdag'.) Later haokde ouch Denemarke aof, naotot me dao 't verdraag had verworpe. De euverege len - iers 10, nao 1995 13 - verpliechde ziech in principe wel um de munt in te veure.

In de jaore die volgde móste versjèllende dinger weure geregeld. Ierstens welke lan mochte mètdoen. E land wat aon de nui munt wouw deilnumme, mós zien economie op orde h?bbe (inflatie, begroetingstekort, oontwikkelingsniveau etc.). Neet alle len voldege dao gans aon, in 't bezunder Griekeland neet. Me besloot op 't lèste memint dit land toch touw te laote, umtot ouch de zuieleke len in dezen tied 'ne sterken economische greuj kóste. De drachme woort evels nog neet in 1999, meh pas 't jaor dao-op aon d'n euro gekoppeld; Zwede zaog vaan inveuring aof nao e rifferendum. Eigelek waor dit land verpliech mèt te doen, meh de kwestie woort op de lang baon gezat.

Wijer kwesties waore de naom. Dee woort ind 1995 vasgestèld op euro. In de jaore daonao woort geparot euver 't uterlek vaan munte en baankbiljètte. De munte zouwe einen Europese kant en eine nationaole kant kriege, de baankbiljètte zouwe euveral 'tzelfde weure. Ouch de dwergstaote Monaco, San Marino en Vaticaonstad, die al de Franse en Italiaonse munte (of dao-aon gekoppelde eige munte) hadde, mochte hun eige euro's sloon. (Mèt Andorra woort gei verdraag geslote; hei had me altied al mèt fraanke en peseta's betaold.) Nao de virtueel inveuring in 1999 begóste de deilnummende len mèt 't sloon vaan de munte en 't dr?kke vaan de breefkes.

't Europees Monetair Instituut kraog mèt de opriechting vaan d'n euro zoev??l take debij tot ze 't karakter vaan 'n centraol baank kraog. Sinds 1998 sprik me vaan Europese Centraol Baank (ECB); ierste baankpresident woort de Nederlander Wim Duisenberg.

Inveuring en succesjaore mèt oetbreiing

Eurokoerse sinds d'n inveuring in 1999.
Greun: euro in dollars (index 1=$1,18)
Roed: euro in yen (index 1=￥153)
Blaw: euro in poond (index 1=￡0,71)

Op 1 jannewarie 1999 woort d'n euro officieel ingeveurd. De weerde waor dee vaan d'n ECU kort daoveur. De nationaol munte woorte gefixeerd op de koers die ze ind 1998 tege d'n ECU hadde.

In de drei jaor tot d'n euro op pepier bestoont, gaof 't gein groete probleme. Wel zakde de munt hendeg tegeneuver d'n dollar; veur de Europese economie had dat evels hoegoet in publicitaire zin e naodeileg effek. De peblieke opinie waor in v??l len trouwens neet zoe positief. Zeker in len mèt 'n sterke en/of aw munt, wie Nederland en Duitsland, waor e groet deil vaan de bevolking tege inveuring vaan d'n euro. In staote mèt 'n lang historie vaan inflatie gaof me evels gere de nationaol munt op.

Op 1 jannewarie 2002 woort in twelf len (plus drei dwergstaote) 't chartaol geld ingeveurd. Sommege len, wie Nederland, stèlde de bevolking e gratis setsje vaan euromunte t'r besjikking. Ouch waor 't dèks al veur 2002 meugelek euromunte in tuutsjes te koupe. In eder land gaof 't 'nen tied boe-in d'n euro en de nationaole munt nevenein kóste weure gebruuk. Middestanders waore daan verpliech in euro's tr?k te geve en in pinotomaote móste ouch euro's zitte. Dezen euvergaankstied moch maximaol twie maond dore. Ouch daonao bleef 't in eder land nog e tiedsje meugelek um aajd contant geld te wissele; wie laank versjèlde per land, meh baankbiljètte bleve euveral minstens tien jaor inwisselbaar. Groete probleme bij de wisseloperatie bleve oet.

In de jaore nao de fysieke inveuring herstèlde de munt ziech ouch op de valutab??rze. 't Groetste deil vaan de jaore 2000 góng 't de EU, en ouch d'n euro, veur de wind. Diverse staote die in 2004 bij de EU kaome veurden 'm in: Sloveni? al in 2007, Malta en Cyprus in 2008 en Slowakije in 2009.

Crisis en herstèl

Wie ind 2007 'n wereldwij financieel crisis oetbraok, leek de EU in ierste instantie neet al te hel te weure geraak. D'n euro heel ziech good tege d'n dollar en zeker tegen 't poond, wat op zie deepdepunt bekaans tot de weerde vaan einen euro zakde (pariteit). De vrije val vaan d'n Ieslandse kroen, veroerzaak door spikkelatie mèt dees klein munt, maakde tot Iesland ziech astrein bij de EU en d'n euro wouw aonslete.

't Tij kierde evels ind 2009. De sj?lde en tekorte vaan Griekeland bleke v??l hoeger es de regering de boetewereld jaorelaank had veurgehawwe; feitelek had ze de EU en 't IMF structureel verneuk. Dees twie partners eisde groete bezuneginge vaan de Griekse regering, die dat wel deeg, meh daobij neet doorpakde mèt herv?rminge. In Griekeland oontstoonte groete proteste tege de bezuneginge en in de res vaan Europa leefde de discussie of Griekeland wel bij d'n euro mós blieve. Me besloot evels dat wel te doen, umtot e faillissemint vaan Griekeland groeter len wie Spaanje en Itali? hej kinne mèttrèkke. De aander eurolen liende Griekeland, wat door de miserie astronomische rentes hej mote betaole op staotsobligaties, noe zelf geld oet, op veurweerde tot 't land structureel herv?rminge zouw doen. Pas nao 2015 kaom de r?s weer e bitteke tr?k.

Door alle probleme mèt Griekeland veraanderde 't beleid roond d'n euro drastisch. De muntunie waor gebouwd in tije vaan veurspood en eigelek neet berekend op zwoer economisch weer. Me besloot in eder geval strenger te zien mèt 't touwlaote vaan nui len. Diverse nui EU-len h?bbe zoedoende ouch aofgezeen vaan stappe tot touwtrejjing. Dit heel ouch verband mèt populistische, nationalistische sentiminte die zeker in Midde- en Oos-Europa sterk opflakkerde. Wel veurde de Baltische staote, die al veur de crisis waore begós mèt de veurbereiing, d'n euro in: Esland in 2011, Letland in 2014 en Litouwe in 2015. Kroati? volgde in 2023.

Wisselkoerse t.o.v. de opgegeve nationaal munte

De ierste èlf munte woorte op 31 december 1998 aon d'n ECU gekoppeld en d'n daag daonao in giraole v?rm opgeluf. Wie gezag kaom Griekeland dao later achteraon: op 19 juni 2000 woort de drache aon d'n euro gekoppeld op 1 jannewarie 2001 woort ze officieel opgeluf. De verhajding t?sse de munte oonderein en vaan de munte mèt d'n euro waor wie volg:

Munteinheid	EUR	BEF	DEM	FIM	FRF	GRD	IEP	ITL	NLG	ATS	PTE	ESP
Euro	1	40,3399	1,95538	5,94573	6,55957	340,75	0,787564	1936,27	2,20371	13,7603	200,482	166,386
Belzje frang (×100)	2,47894	100	4,94681	14,7391	16,2609	844,697	1,95232	4799,89	5,46285	34,1109	496,982	412,460
Duitse mark	0,511410	20,6302	1	3,04070	3,35462	174,263	0,402768	990,227	1,12700	7,03715	102,528	85,0913
Finse mark	0,168188	6,78468	0,328871	1	1,10324	57,3100	0,132459	325,657	0,370637	2,31432	33,7187	27,9841
Franse frang	0,152449	6,14978	0,298096	0,906421	1	51,9470	0,120063	295,182	0,335953	2,09774	30,5633	25,3653
Griekse drachme (×1.000)	2,93470	118,386	5,73846	17,4490	19,2504	1000	2,31127	5682,38	6,46723	40,3824	588,355	488,293
Iers poond	1,26974	51,2211	2,48282	7,54952	8,32894	432,663	1	2458,56	2,79813	17,4720	254,560	211,267
Italiaanse lire (×1.000)	0,516456	20,8338	1,00987	3,07071	3,38774	175,983	0,406743	1000	1,13812	7,10660	103,540	85,9312
Nederlandse g?lde	0,453780	18,3054	0,887313	2,69805	2,97660	154,626	0,357381	878,641	1	6,24415	90,9748	75,5026
Oosteriekse sjèlling (×10)	0,726728	29,3161	1,42103	4,32093	4,76703	247,633	0,572345	1407,14	1,60150	10	145,696	120,917
Portugesen escudo (×100)	0,498798	20,1214	0,975339	2,96572	3,27190	169,965	0,392835	965,807	1,09920	6,86361	100	82,9930
Spaonse peseta (×100)	0,601012	24,2448	1,17520	3,57346	3,94238	204,795	0,473335	1163,72	1,32446	8,27011	120,492	100

• Opmerking: De Luxemb?rgse frang waor ein op ein aon de Belzje gekoppeld. Zjus zoeget gol veur de Monegaskische frang, dee geliek waor aon de Franse, en veur de Sanmarinese en Vaticaanse lires, die 'tzelfde weerd waore wie 'n Italiaanse lire. Andorra sloog gein eige munte.

Veur de later opgegeve munteinhede waor de wisselkoers de volgende:

Munt	Weerde in €	€ in munt
Sloveensen tolar (2007)	0,0041729	239,64
Cypriotisch poond (2008)	1,70860	0,585274
Maltese lire (2008)	2,32937	0,4293
Slowaakse kroen (2009)	0,033194	30,126
Estische kroen (2011)	0,0639116	15,6466
Letse lats (2014)	1,42287	0,702804
Litouwse litas (2015)	0,28962	3,4528
Kroatische kuna (2023)	0,13272	7,53450
Bulgaarse lev (2024)	0,51129	1,95583

Gebrukers

De eurozone sinds 2023.

D'n euro weurt sinds 2015 door twinteg EU-lidstaote gebruuk: 't Belsj, Cyprus, Duitsland, Esland, Finland, Fraankriek, Griekeland, Ierland, Itali?, Kroati?, Letland, Litouwe, Luxemburg, Malta, Nederland, Oosteriek, Portugal, Spaanje, Slowakije en Sloveni?.

Veer dwergstaote, die gein lid vaan de EU zien, gebruke d'n euro in euverlèk mèt de ECB: Andorra, Monaco, San Marino en Vaticaonstad. Alle veer sloon ze hun eige euromunte. Dees lendsjes gebruukde veurheer ouch al de munte vaan hun groete naobers, of variante daovaan. Andorra sloot zoe'n akkoord evels pas in 2013; daoveur gebruukde 't land d'n euro einzijeg.

Dat lèste gelt nog ummertouw veur Montenegro en Kosovo. In dees len gebruukde me al sinds d'n oorlog vaan begin jaore negenteg d'n Duitse mark, umtot de eige munt waor ingestort. Dat woort later d'n euro. E twiezijeg verdraag euver 't gebruuk vaan d'n euro mèt dees len ligk neet veur de hand; zeker neet mèt Kosovo, wat neet door alle EU-lidstaote weurt erkind.

Zès aander EU-len zien op groond vaan hun touwtrejjingscontrak verpliech um d'n euro in te veure: Bulgarije, Hongarije, Pole, Roemeni?, Tsjechi? en Zwede. De percesse daonaotouw kaome in de crisis vaan roond 2010 veur e groet deil stèl te ligke. Um d'n euro in te veure moot e land iers lid weure vaan ERM-II. Bulgarije woort dat in 2020 (tegeliek mèt Kroati?) en wèlt d'n euro in 2024 in goon veure. De aander zitte (nog) neet bij 't ERM.

Neet verpliech um d'n euro in te veure is Denemarke (deil vaan ERM, meh mèt 'nen opt-out). Ouch 't Vereineg Keuninkriek, wat in 2019 oet de EU stapde, had ziech vaan teveure oontsloge vaan de verpliechting um d'n euro in te veure en heet noets bij 't ERM gezete.

In de ultraperifeer regio's vaan de EU heerse soms aander bepaolinge. De euverziese departeminte en territoria vaan Fraankriek gebruke d'n euro allemaol wel. In Caribisch Nederland betaolt me evels mèt d'n Amerikaansen dollar. Ieder woort hei d'n Antilliaanse g?lde gebruuk. Op Cura?ao en Nederlands Sint Maarten gebruuk me die nog, dewijl me op Aruba de Arubaanse g?lde (florin) kint.

Fysieke versjijningsv?rm

Symbool

Verhajdinge en aofmetinge vaan 't officieel logo.

Neve 'ne naom mós ouch e symbool veur de nui munt weure bedach. De EU sjreef dao 'n competitie veur oet. Diverse eise woorte gestèld; de belaankriekste waor tot 't symbool mós rappelere aon dat vaan d'n ECU (?). 't Winnend dessin woort op 12 december 1996 geprizzenteerd. 't Heet de v?rm vaan 'n hooflètter C mèt twie striepe dedoor. 't Tuint zoedoende 'n lètter E die dudelek mèt de C geassocieerd weurt. De oontwerpers haolde hun inspiratie ouch oet de klein lètter epsilon; dees rifferentie aon 't Grieks alfabet betuinde ier aon 't aajd Griekeland es weeg vaan de Europese besjaving.

't Eurosymbool kin es logo weure gebruuk, meh ouch gewoen es teike. In 't ierste geval gief 't vrij strikte definities aon de aofmetinge en verhajdinge (zuug heineve). Es teike is de v?rm aofhaankelek vaan 't gebruuk lettertyp. Dao-in heet de oontwerper v??l vrijheid.

Nao de lancering vaan 't eurosymbool waor 't zaak um dit teike te kinne type. Op de sjriefmesjien waor dit gei probleem: me kós en kin daoveur de hooflètter C gebruke, mèt backspace tr?kgoon en daan dao-euver 'n = type. 't Gebruuk vaan sjriefmesjiene leep in 1996 al sterk tr?k, meh verdwene waore ze nog laank neet. De oontwerpers hele daomèt rekening. 't Inveure vaan 't teike in computers had nog get mie veuj in de eerd. Diverse systeme veur speciaol teikes woorte doorein gebruuk, en de conversie vaan 't ein systeem nao 't aandert kós 't eurosymbool nog wel ins oonleesbaar make. Sinds de inveuring vaan Unicode (boe 't teike oonder U+20AC zit) is dao einheid in gekoume. 't Eurosymbool is dèks op computers te type door 'n combinatie mèt de 5-tósj (beveurbeeld Alt rechs + 5 in Linux).

Munte

De euro kint ach munte, in coupures vaan 1 cent, 2 cent, 5 cent, 10 cent, 20 cent, 50 cent, 1 euro en 2 euro. Ze h?bbe twie kante. De veurkant varieert per land: edere lidstaot zèt dao zien eige dessins op. Wel mote dao-in per se de twelf Europese stare zien verwèrk. 'n Aander eis is tot de dessins gein aparte politieke of religieuze kemissies bevatte. Op de achterkant zuut me Europa en de unie oetgebeeld. De munte h?bbe allemaol hun eige apaarte gruutde en rand, zoetot ouch blinde en slechzeende ze oeterein weite te hawwe.

Samegevat zien de Euromunte zoe oet:

Weerde	Diameter	Gewiech	Metaol	Rand	Veurstèlling (Europese kant)
€0,01	16,25 mm	2,30 g	verkoperd staol	glad	Wereldbol mèt Europa in 't midde
€0,02	18,75 mm	3,06 g	verkoperd staol	gegroef	Wie 1 eurocent
€0,05	21,25 mm	3,95 g	verkoperd staol	glad	Wie 1 eurocent
€0,10	19,75 mm	4,10 g	Noords goud	geribbeld	EU wie vaan 1995-2004 (t/m 2006); Geografische kaart vaan Europa (sinds 2007)
€0,20	22,25 mm	5,74 g	Noords goud	glad mèt zeve keepkes	Wie 10 eurocent
€0,50	24,25 mm	7,80 g	Noords goud	geribbeld	Wie 10 eurocent
€1	23,25 mm	7,50 g	boetekant: alpaca binnekant: kopernikkel	aofwisselend fien geribbeld en glad	Geografische kaart vaan de EU veur 2004 (t/m 2006); Geografische kaart vaan Europa (sinds 2007)
€2	25,75 mm	8,50 g	boetekant: kopernikkel binnekant: alpaca	fien geribbeld, mèt verzoonke randsjrif	Wie 1 euro

Opvallend is 't rillatief klein aondeil vaan nikkel in de munte. In v??l len is me dit nao d'n oorlog es muntmetaol goon gebruke in plaots vaan zèlver, wat te deur woort. Umtot me Scandinavi?, boe v??l lui mèt nikkelallergie woene, neet wouw benaodeile, besloot me 't gehalte aon nikkel in de beurs te beperke.

De 'Europese' kante zien oontworpe door de Belsj Luc Luyckx. Op de drei goudkleurege munte (10, 20 en 50 cent dus) zuut me zien initiaole es monogram stoon.

Nationaol kante

De ach euromunte, gezeen op hunnen Europese kant.

Wie gezag sloon de lidstaote, inclusief de veer dwergstaote die d'n euro gebruke, allemaol hun eige euromunte die aon eine kant nationaol oontwerpe drage. Die oontwerpe mote wel de twelf Europese stare tuine, en aonvenkelek ouch de muntweerde. Wijer tuint de nationaole kant dèks 't munt- en/of muntmeisterteike. De munte kinne r?steg doorein weure gebruuk.

Sommege len h?bbe ein oontwerp veur alle munte, aandere h?bbe ach versjèllende oontwerpe, weer aander len h?bbe drei oontwerpe (eint veur de klein coupures, eint veur de middelgroete en eint veur de munte vaan ein en twie euro). Veraanderinge vaan dessins blieve in 't gemein beperk tot troenswisselinge in monarchie?.

Lèt wel: de Eurolen sloon in de regel gedinkmunte vaan €2, met dessins die vaan de reguliere aofwieke. Wienie heioonder get weurt gezag vaan 'alle munte vaan land x', moot me veur die gedinkmunte 'n oetzundering make. De munte weure oonder wijer touwgeleech.

Andorra

Dit lendsje sleit pas sinds 2014 zien eige euro's. Op de koperkleurege munte is 'n Pyrenese gems (Rupicapra pyrenaica) te zien, op de goudkleurege munte de kèrk vaan Santa Coloma d'Andorra, op de groete munte 't Casa de la Vall in Andorra la Vella. Oersprunkelek wouw me op de middelste coupures ouch 't beeld vaan Zjezeke oet de Mariakèrk vaan La Corinada zètte, meh de Europese Commissie wees dat aof umtot de munte religieus neutraol móste blieve. De Andorrese munte weure in de Parijse Munt en de Keuninkleke Spaonse Munt geslage.

Belsj

De Belzje munte tuine de keuning in diverse oontwerpe: Albèr II tot in 2013, Filiep daonao. Neve de kop vaan de keuning steit zie gekroend monogram. De munte weure Keuninkleke Munt geslage. In 2017 woort de productie opgesjort, umtot de euverheid de munt wouw privatisere meh nog geinen euvernummer had gevoonde.

Cyprus

Cyprus deit sinds 2008 mèt d'n euro mèt. Op de koperkleurege Cypriotische munte is e moeflonsjaop te zien, op de goudkleurege steit 'n reconstructie vaan 't Kyreniasjeep en de groete munte tuine 't idool vaan Pomos. De Cypriotisch munte woorte de ierste twie jaor geslage door de Munt vaan Finland, meh sinds 2010 door de Munt vaan Griekeland.

Duitsland

De Duitse euromunte tuine drei vertrojde Duitse symbole. Op de drei klein coupures zuut me 'n eiketekske (wie op de diverse munte vaan de Duitse mark), op de drei middelgroete munte is de Brandenburger Tor te herkinne, op de twie groete munte zuut me d'n Duitsen erend. Duitsland sleit zien munte in versjèllende stei, te herkinne aon 't muntteike: Berlijn (A), Hamburg (J), Karlsruhe (G), München (D) en Stuttgart (F).

Esland

Esland is sinds 2011 bij d'n euro. Op de Estse euromunte is e silhouèt vaan 't land te zien, bij de munte vaan 1 en 2 euro in reli?fv?rm. 't Ierste jaor woorte de munte in Finland geslage, sindsdeen in Nederland bij de Nederlandse Munt.

Finland

De munte oonder einen euro tuine de liew oet 't Waope vaan Finland, mèt e zweerd in zienen oonderklaw. De munte vaan einen euro tuine twie zwaone die euver e Fins landsjap vlege, op de twie-euromunt stoon twie kroepbromele (Rubus chamaemorus). Im 2007 woorte de dessins liech aongepas: de lètters FI woorte euveral touwgeveug. Finland sleit zien munte in de eige Finse Munt.

Fraankriek

Op de mieste Franse euromunte is, wie ieder al bij de francs, Marianne te zien, 'n personificatie vaan 't land. Op de koperkleurege munte zuut me allein de kop, op de goudkleurege de ganse versjijning, en wel es zejster. De ein en twie euro tuine 'n aander oontwerp: 'ne zèshook mèt dao-in 't motto Liberté, égalité, fraternité. Alle munte tuine ouch de lètters RF veur 'République fran?aise.

Griekeland

De Griekse euro's h?bbe ach versjèllende dessins, die in drei gróppe zien te verdeile. Op de koperkleurege munte zuut me sjeper: 'n antieke trireem op de cent, 'n negentienden-iewse corvèt op de twie cent en 'ne modernen tanker op de stuver. De goudkleurege munte tuine politici: Rigas Feraios op 't d?bbeltsje, Ioannis Kapodistrias op de twinteg cent en Eleftherios Venizelos op de viefteg cent. D'n euro tuint 'n antieke drachme ('n munt in 'n munt dus), de twie euro tuint de oontveuring vaan Europa door Zeus in de v?rm vaan 'nen deur.

Ierland

Alle ach Ierse euromunte h?bbe 'tzelfde oontwerp: 'n Ierse harp, mèt dao-umheer Eire (Iers veur 'Ierland') in unciaolsjrif en 't jaortal.

Itali?

De Italiaanse euromunte iere 't gruuts artistiek verleie vaan 't land. Me heet daoveur meujte gedoon um zoewel de Romeinsen tied es de middeliewe, de renaissance en de modernen tied rech te doon. De koperkleurege munte tuine de arsjitectuur: 't Castel del Monte in Andria (1 cent), de Mole Antonelliana in Turijn (2 cent) en 't Colosseum in Roeme (5 cent). De goudkleurege munte zien gewijd aon de beeldende kunste: e detail vaan Nascita di Venere door Sandro Botticelli (10 cent), 't beeldhouwwerk Forme uniche della continuità nello spazio vaan Umberto Bozzioni (20 cent) en 't ruterstandbeeld vaan Marcus Aurelius (50 cent). Op d'n euro steit de Vitruvische Mins wie oetgewèrk door Leonardo da Vinci, op de twie euro e portrèt vaan Dante Aleghieri door Rafael.

Letland

Sinds 2014 sleit ouch Letland zien eige munte. Me zuut op de drei koperkleurege munte de klein waopecompositie vaan Letland. Op de goudkleurege munte is de middelgroete waopecompositie te vinde, mèt 'ne liew en 'ne griffioen es sjèldhawwers. Op de munte vaan ein en twie euro is de Letse maog te zien, 'n personificatie vaan Letland in de nationaol drach.

Litouwe

Litouwe sloot ziech e jaor nao Letland bij d'n euro aon, veurluipeg es lèste land. Op alle munte is de Litouwse ruter (vytis) te zeen, dee me ouch in 't Waope vaan Litouwe vint.

Luxemb?rg

Op de Luxemb?rgse euro's is de kop vaan groethertog Henri vaan Luxemb?rg te zien. Wie de ierste Luxemb?rgse munte waore geslage, zaot Henri nog neet op d'n troen. Dao-oonder steit de naom vaan 't land in de landstaol, L?tzebuerg. De munte zien aofwisselend geslage in de Nederlandse Munt, de Munt vaan Finland, de Munt vaan Paries en weer de Nederlandse Munt.

Malta

Maltese euromunte weure sinds 2008 oetgegeve. De koperkleurege coupures tuine d'n tempelingaank vaan Mnajdra. Op de gouwkleurege munte zuut me 't waope vaan 't land. De ein en twie euro tuine e Maltezerkruus.

Monaco

Alle koperkleurege munte vaan Monaco tuine de groete waopecompositie vaan 't land, dus compleet mèt baldakijn. 't Oontwerp vaan de goudkleurege munte versjèlt: t/m 2005 tuine ze 't zegel vaan Monaco ('n ridder mèt 't waope op zie sjèld), sinds 2006 drage ze 't monogram vaan prins Albèr. D'n euro tuinde t/m 2005 de regeringe prins Rainier en de kroenprins Albèr same; sinds 2006 allein prins Albèr. De twie euro tuint ummer de regerende prins: t/m 2005 Rainier, daonao Albèr.

Nederland

Alle Nederlandse euromunte tuine de kop vaan de regerende voors; tot 2013 Beatrix, sindsdeen Willem-Alexander. De Beatrix-munte vaan ein en twie euro gebruke 't gelaog oontwerp wat ouch sinds 1982 al op de g?ldes stoont; veur de kleinder munte maakde me e nuit.

Oosteriek

Oosteriek heet ach versjèllende oontwerpe, die versjèllende aspekte vaan 't land laote zien. Op de koperkleurege munte stoon Alpeblomme: De gentiaan vaan Koch (Gentiana acaulis; 1 cent), d'n edelweiss (Leontopodium nivale; 2 cent) en de sleutelblom (Primula sp.; 5 cent). Op de goudkleurege munte zuut Weense arsjitectuur: de Stefansdom (10 cent), 't Sloot Belvédère (20 cent) en 't Sezessionsgebouw (50 cent). Op de groete munte zuut me persoene: Mozart op d'n euro, Nertha von Suttner (winneres vaan de Nobelpries veur de Vrei) op de twie euro.

Portugal

De euromunte vaan Portugal iere 't allervreugste verleie vaan de staot. Drei variante vaan 't zegel weure getuind: dat vaan 1134 op de koperkleurege munte, dat vaan 1142 op de goudkleurege munte en dat vaan 1144 op de groete munte.

San Marino

De Sanmarinese euromunte vertuine ach versjèllende dessins. In 2017 woorte daobij de aw aofgedaank en ach nui in gebruuk genome. Samegevat zien 't de volgende:

Coupuur	dessin 2002-16	dessin 2017–
€0,01	Il Montale, daarden torie op de Monte Titano	Waope vaan San Marino
€0,02	Vrijheidsbeeld	Stadspoort vaan San Marino
€0,05	La Guaita, iersten torie op de Monte Titano	Quirinuskèrk
€0,10	Marinusbasiliek	Franciscuskèrk
€0,20	Barokke veurstèlling vaan Sint-Marinus	Monte Titano
€0,50	De drei tories vaan Monte Titano	19en-iewse veurstèlling vaan Sint-Marinus
€1	Waope vaan San Marino	La Cesta, twieden torie op de Monte Titano
€2	Palazzo Pubblico	Veurstèlling vaan Sint-Marinus

Sloveni?

Sloveni? is sinds 2007 bij d'n euro. Ouch de Sloveense euromunte h?bbe ach versjèllende oontwerpe. De cent tuint 'nen oejevaar, de twie cent tuint de Prinsestein (boe-op de hertoge vaan Karinthi? woorte ge?nstalleerd), de vief cent tuint 'ne zejjer, nao 'n sjèlderij vaan Ivan Grohar. Op de munte vaan 10 cent zuut me e neet-gerealiseerd oontwerp vaan arsjitek Jo?e Ple?nik, op de 20 cent twie Lippizanerpeerd, op de 50 cent de berg Triglav en 't starebeeld vaan de Kreef. D'n euro tuint de rifformator Primo? Trubar, op de twie euro steit d'n diechter France Pre?eren.

Euver 't gebruuk vaan de prinsestein op de munte vaan twie eurocent oonstoont nog controverse naotot de rechspopulistische Oosteriekse politicus J?rg Haider dao bezwoer tege maakde. De stein weurt in Klagenfurt bewoerd en veur Haider, 'ne Karinthi?r, waor de kwestie vaan bezunder groet belaank.

Slowakije

Slowakije sleit sinds 2009 zien eige euro's. Op de koperkleurege munte zuut me de Kriváň, 'ne berg oet de Hoegen Tatra; op de goudkleurege munte steit 't kestiel vaan Bratislava en op de ein en twie euro zuut me 't waope vaan Slowakije.

Spaanje

Spaonse euromunte h?bbe drei dessins. Op de koperkleurege munte steit de kathedraol vaan Santiago de Compostela. De goudkleurege munte tuine de kop vaan sjiever Miguel de Cervantes. Op de munte vaan ein en twie euro steit de kop vaan de keuning; Juan Carlos t/m 2014, Felipe VI sinds 2015.

Vaticaonstad

Op de Vaticaanse euromunte steit es regel de kop vaan de paus: Johannes Paulus II t/m 2005, Benedictus XVI vaan 2006 t/m 2013 en Franciscus vaan 2014 t/m 2016. Sinds 2017 steit neet mie de kop vaan Franciscus op de munte, meh zie persoenelek waope. In 2005 woorte ouch tijens de sede vacante Vaticaanse munte geslage. Die munte tuinde 't persoenelek waope vaan de Vaticaanse kamerhier plus de insignes vaan de Apostolische Kamer.

Randsjrifte

De munte vaan twie euro h?bbe e randsjrif: 'ne verzoonken teks op de rand vaan de munt. De aard vaan 't randsjrif versjèlt per land. V??l len h?bbe gewoen 't ciefer '2' drin stoon, oondere evels koume mèt ganse motto's. Dèks zien ouch stare drin verwèrk, neet ummer twelf. Zès len, te weite Belsj, Fraankriek, Ierland, Luxemb?rg, Monaco en Spaanje, h?bbe zès kier achterein de sequens "2 ★ ★", wat dus in totaol zès twie? en twelf stare gief. Ouch Oosteriek deit geit mèt de weerde en de twelf stare, meh dao is de sequens "2 EURO ★★★", veer kier herhaold, umstebeurt rechop en umgekierd, zoetot me 't randsjrif vaan twie kante kin leze. Op de munte vaan Itali?, San Marino en Vaticaonstad steit zes kier "2 ★", ouch weer umstebeurt rechop en oonderstebove. Op de Cypriotische munte steit twie kier "2 ΕΥΡΩ 2 EURO", in 't Grieks en 't Latiens sjrif (dat lèste veur 't Turkse bevolkingsdeil).

Aander len h?bbe 'n eigener randsjrif:

Land	Randsjrif
Esland	"EESTI ○", 'Esland' in 't Estisch, eine kier rechop en eine kier oonderstebove.
Duitsland	"EINIGKEIT UND RECHT UND FREIHEIT", regel oet 't volksleed, gevolg door erend.
Finland	"SUOMI FINLAND" (de landsnaom in 't Fins en Zweeds), gevolg door drei liewek?p.
Griekeland	"ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ★", Grieks veur 'Griekse rippubliek'.
Letland	"DIEVS ★ SVēTī ★ LATVIJU ★", Lets veur 'God zegen Letland'.
Litouwe	"LAISV? ★ VIENYB? ★ GEROV? ★", 'Vrijheid, einheid, veurspood' in 't Litouws (nationaol motto).
Malta	2 gevolg door twie Maltezerkruse; zès kier herhaold, umstebeurt rechop en oonderstebove.
Nederland	"GOD ★ ZIJ ★ MET ★ ONS ★", wie op de vreuger g?ldemunte.
Portugal	Zeve b?rge en vief sjèldsjes, wie in 't waope.
Sloveni?	"SLOVENIJA ?", de landsnaom in 't Sloveens.
Slowakije	"SLOVENSKá REPUBLIKA", 'Slowaakse rippubliek in 't Slowaaks, gevolg door e lindeblaad.

Herdinkingsmunte

Sinds 2004 kinne Europese len herdinkingsmunte vaan 2 euro sloon. Binne bepaolde grenze mage ze 't thema zelf oetmake. Alle eurolen h?bbe daovaan gebruuk gemaak, meh de maote boe-in versjèlt sterk. Zoe heet Nederland mer ach bezunder twie-euromunte, meh 't Belsj al negentien. Soms weure dees munte in serie oetgebrach. Bekind en geleef oonder verzaomelere is de serie vaan Duitse Boondslen: die begós in 2006 mèt Sleeswiek-Holstein en zal in 2022 indege mèt Turinge. Wijer zien ouch veer 'Europese' gedinkmunte oetgegeve, die in eder land weure geslage: in 2007 veur 't vieftegjaoreg jubileum vaan 't Verdraag vaan Roeme, in 2009 veur tien jaor EMU, in 2012 veur tien jaor euromunte en -baankbiljètte en in 2015 veur 30 jaor veendel vaan Europa. De speciaol munte vaan twie euro zien, wie alle aander euromunte, in de ganse Eurozone wètteg betaolmiddel.

Sommege len bringe hoeger coupures oet, dèks in goud of zèlver en mèt geliekaardege doele wie de gedinkmunte vaan twie euro. Zoe gief 't in Nederland al versjèllende munte vaan zwoer verzèlverd broons mèt 'n weerde vaan vief euro. Dees munte zètte de traditie voort vaan zèlvere tieng?ldemunte. Dees munte zien gei wètteg betaolmiddel boete 't land vaan oetgifte, en gelle veural es verzaomeleersmunte.

Klein coupures

De munte vaan 1 en 2 cent zien boete gebruuk gestèld in 't Belsj, Finland, Ierland en Nederland; contante betaolinge weure aofgerund op vief cent. Dees len sloon de twie kleinste coupures allein nog in FDC-setsjes veur muntverzaomelere.

Baankbreefkes

De zeve baankbiljètte vaan d'n euro.

't Gief zeve baankbiljètte vaan d'n euro, en wel in coupures vaan 5, 10, 20, 50, 100, 200 en 500 euro. Allemaol h?bbe ze 'n aander kleur, en de aofmetinge weure in twie dimensies groeter naovenant de weerde touwnump. Dit is um blinde en slechzeende vaan deens te zien bij 't oetereinhawwe vaan de breefkes.

Aanders es de munte h?bbe de baankbiljètte allein algemein oontwerpe, gein nationaol eleminte. Op de veurkant vaan eder breefke stoon poorte, op de achterkant br?gke en de kaart vaan Europa. De bouwwerke zien neet gemeind um ein bepaolde constructie oet te beelde; ze symbolisere allein de ideaole vaan opeheid en verboondeheid. De stijle vaan poort en br?gk loupe vaan klassiek tot modernistisch; wie hoeger de weerde, wie nuier de stijl. Wijer tuine bij kante de weerde.

Sinds 2013 weurt de ierste serie vervaange door 'n nui. De nui biljètte zien lesteger te vervalse en tuine 't woord 'euro' neet allein in Latiense ("EURO") en Griekse lètters ("ΕΥΡΩ"), meh ouch in 't Cyrillisch sjrif ("ЕВРО"), in verband mèt Bulgarije wat sinds 2007 bij de EU zit (meh nog neet in de Eurozone) en boe me dit sjrif gebruuk. Me is begós mèt de breefkes vaan 5 en daonao coupuur veur coupuur wijer gegaange nao de hoeger weerdes. De aw biljètte bleve wètteg betaolmiddel, meh umtot breefkes vaan 5 en 10 zier snel umloupe, zuut me die al koelek mie. Anno 2017 is de nui serie bij de 50 euro aongekoume.

Ouch woort in 2017 beslote 't biljèt vaan 500 euro neet mie te dr?kke, umtot 't veural door krimmenele weurt gebruuk. In v??l len weure de biljètte vaan 100 en hoeger al neet mie algemein geaccepteerd, meh zeker in Zuid-Europa, boe contant geld ouch veur groete transacties nog algemein weurt gebruuk, besteit de behoefte aon die coupures wel.

'n Euverziech vaan de breefkes:

Weerde	Kleur	Aofmetinge	Stijl poort en br?gk
€5	griesgreun	120×62 mm	klassiek (Grieks-Romeins)
€10	roed	127×67 mm	romaans
€20	blauw	133×72 mm	gotisch
€50	oranje	140×77 mm	renaissance
€100	greun	147×82 mm	barok
€200	geel	153×82 mm	negentienden-iews
€500	mauf	160×82 mm	modern

Externe link

• Euro - baankbiljètte en historie (Ingels en Duits)